انتخاب دبیر؛ فضای مجازی برای توسعه کشور

به گزارش موج رسا;  احسان کیان‌خواه:انتخاب دبیر شورای عالی فضای مجازی در حال رقم خوردن است و نگارنده که سال‌ها مساله و دغدغه‌اش فناوری اطلاعات و صورت اجتماعی این فناوری بوده،‌ آرزوی انتخاب فردی با شاخص‌های مناسب برای تحقق انقلاب اسلامی با فضای مجازی و درون فضای مجازی را دارد. فارغ از انتخاب درست که وظیفه‌ی شرعی و قانونی رئیس محترم جمهور و اعضاء‌ محترم شورای عالی فضای مجازی است،‌ چند نکته موجز برای راهبری موثر سایبری کشور با محوریت مرکز ملی فضای مجازی بیان می‌شود (البته هر بند توصیف و شواهد خاص خود را می‌طلبد که در این یادداشت نمی‌گنجد):

یک. آینده کشور و کیفیت فضای مجازی وابسته به هم هستند. نمی‌توان آینده‌ای را بدون فضای مجازی به خدمت گرفته شده در راستای اهداف کشور تصور کرد. فضای مجازی که همه‌ی مولفه‌های سازنده‌ی قدرت از علم و سیاست و فرهنگ تا سرزمین و امنیت در آن قابل یافت است و به مثابه عالمی قدعلم کرده، هم رقم زننده‌ی آینده است و هم آینده درون آن شکل می‌گیرد. برای داشتن فضای سایبر مطلوب آینده‌ساز به تئوریزه‌ کردن انقلاب اسلامی در فضای سایبر نیاز است. یعنی ارزش‌های اساسی، کرامت انسانی و عدالت باید در دیجیتالی‌سازی امور و نظامات آن تعبیه شود. در هر عرصه‌ی از کشور که دیجیتالی‌سازی و فضای مجازی (زیرساخت، سرویس یا پلتفرم) حضور پیدا کند،  باید تحقق ارزش‌های اساسی و نظام اسلامی به وضوح  قابل مشاهده باشد (برای تقریب ذهن مراجعه شود به مبانی تجربه کاربری و فناوری اخلاقی). این اتفاق به نظریه‌پردازی، مدل سازی و طرح و نقشه‌ی دقیقی نیاز دارد تا دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی و عمومی در این نقشه‌ی راه قدم برداشته و توسط شورا و مرکز همراهی شوند. لازمه‌ی این طرح‌ریزی درک همراهی جدایی ناپذیر فرهنگ و فناوری است.

دو. سایبر لازم است مفهومی برهم‌زننده (Disruptive) باشد. ساختار دولت، علی رغم اینکه سال‌هاست فناوری اطلاعات درون آن نفوذ کرده و طعم شرین بکارگیری فناوری اطلاعات در تصمیم‌سازی در سازمان‌ها قابل انکار نیست، اما بوروکراسی زائد آن حفظ شده است. سازمان‌ها فرایندها و داده‌ها را متعلق به خود می‌دانند و حاضر نیستند قدرت داده و سهیم بودن در تصمیم‌سازی را حتی اگر به وضوح موجب گره افتادن در حکمرانی باشد کنار بگذارند.  به‌طور نمونه مفهوم دولت هوشمند با درگاه و سایت محقق نمی‌شود بلکه تحقق آن به بازفهمی جریان راهبری کشور و کنار گذاشتن حب و بغض‌های سازمانی گره خورده است. اساسا اگر فناوری برهم زننده نباشد، جز تصعیب‌گری و دشوار سازی امور نتیجه‌ای نخواهد داشت. لذا به‌ برهم‌زننده‌ای قاطع و اصولی که بر ذهن و ذهنیتی خلاق و نوآور استوار است برای تغییر زمین بازی جهت تحقق اهداف و ارزش‌ها اساسی نیاز است.  شاخص‌های رهبری برهم‌زننده (Disruptive leader) در مرکز ملی باید تجلی یابد.

سه. ساخت درون‌زای سایبری تحقق قدرت پایدار و تاب‌آور است. رسیدن به محصولات فناورِ دادهْ بنیاد که بناء محصول‌اش بر داده و رایانش است، بسیار جذاب و شیرین است و موجب حیرت اکثر افرادی که درون این اکوسیستم نیستند، می‌شود. اما مساله مهم و جدی در ساخت سرویس‌ها پایه یا کاربردی فضای مجازی، توجه به ساخت درون‌زای آن است. مثال هاتگرام که پوسته‌ای روی شبکه اجتماعی تلگرام بود، گویای این تاکید است. علی‌رغم هزینه‌های زیادی که برای توسعه این محصول شده بود، اما از آن‌جایی‌که فاقد عمق داده‌ای و سرویسی بود، به یکباره مضمحل شد. از همین دست می‌توان به سرویس‌های نقشه داخلی اشاره کرد که بعضا براساس سامانه‌ی جهانی OpenStreetMap کار می‌کنند یا سرویس‌هایی که از Apiهای گوگل یا زیرساخت هوش مصنوعی مایکروسافت یا ... برای ارائه خدمات سریع و بازارسازی بهره می‌برند. همه‌ی این‌ها لزوم توجه به لایه‌های زیرین توسعه سایبری و نگرش عمیق و بلندمدت به آن را می‌طلبد. لذا در عین اینکه لازم است کسب و کارهای نوپا شکل بگیرد تا بتواند نیاز آحاد جامعه را به سرعت برطرف کند،‌ باید عمق راهبردی‌اش در زمین سایبری کشور تعریف شود.

چهار. پیوستگی سیاستی. همانظور که فضای سایبر مفهومی یکپارچه و به‌هم پیوسته دارد و  ارتباط بین داده و سبک زندگی بسیار نزدیک بوده و مشکلاتی در زیرساخت منجر به تلاطمات روحی و رفتاری می‌شود، حکمرانی سایبری و سیاست‌گذاری آن هم به همین شکل تعریف می‌شود. راهبری فضای مجازی، راهبری توامانی فناوری، فرهنگ، امنیت و حکومت است. همانند یک سیستم ناپایدار که کنترلر به لحظه در حال بررسی متغییرهای خروجی دستگاه (Plant) برای اصلاح رفتار در جهت مطلوب است، راهبری سایبری نیز هوشمندی کل‌نگرانه‌ای را می‌طلبد. این پیوستگی سیاستی هم در سایبری سازی و هم در سایبری شدن جریان‌های اجتماعی، لازم است لحاظ شود. در حقیقت تعیین و اجرا سیاست در سایبر تک موضوعی و محدود نیست و قواعد تصمیم‌سازی محیط آشوبناک را می‌طلبد.

پنج. نحوه مداخله در امر سایبری تعیین شده است. مقام معظم رهبری با تعیین شورای عالی فضای مجازی نحوه مداخله‌ی سایبری را تعیین فرموده‌اند. این شورای فرا قوه‌ای برای تصمیم‌سازی چابک با نگرش آینده‌سازی و اتخاذ رویکرد متمرکز در ساخت و توسعه‌ی سایبری کشور تأسیس شده که نحوه‌ی مداخله‌ی حکومت را در جریان سایبری سازی کشور تعیین می‌کند. این شورای بالادستی فراقوه‌ای بوده و می‌تواندچابکی لازم را در تصمیم، اجرا و راهبری فضای سایبر داشته باشد. لازم است دولت نحوه ارتباط دستگاه‌های مختلف همانند وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت اقتصاد، وزارت جهادکشاورزی، وزارت صنعت، بانک مرکزی و وزارت ارشاد و سایر دستگاه‌ها را ذیل این فرماندهی مرکزی سایبری کشور تعیین کند تا هم‌افزایی لازم را برای تحقق اهداف و پی‌آمدهای (OutCome) ‌سایبری سازی کشور حاصل شود.

انتهای پیام/

منبع: فارس